Maskers in Oruro.

Het hoogtepunt van de Carnaval van Oruro is voorbij. Het werd een nooit eerder geziene explosie van glitter, klank, kleur en ritme. De religieuze inslag geeft aan deze eigen-aardige Carnaval nos steeds een eigen gezicht, maar folklore en commerce krijgen stilaan de overhand.

1. Het waren de bewoners van een mijnwerkerswijk die er, bijna anderhalve eeuw geleden, toe kwamen het duivelsfeest te laten versmelten met de Mariaverering, en zo zagen we een paar dagen geleden duizenden gemaskerde, geschilderde en gekostumeerde duivels, zwarten, Inkas, woudindianen, herders, landbouwers,... de knieval doen voor een schilderij van Maria Lichtmis met een mijnwerkerskaars uit lama-vet in de hand. Is dat een toonbeeld van de onderwerping van de Andeswereld aan de eertijds mee-koloniserende kerk of is het (wordt het) een uitdrukking van de "reconquista", de herovering van het territorium van de stad door zich bevrijdende bevolkingsgroepen in verbondenheid met de Virgen Morena? Vorige week hebben we als CEPA een boek voorgesteld over dit tema, maar de discussie daarrond is nog niet echt op gang gekomen (Fiesta Urbana en los Andes. Experiencias y discursos del Carnaval de Oruro. Marcelo Lara y Ximena Córdova, 2011, 228 pp.) Achter de maskers en in de traditionele kleden gaan zowat alle volksgroepen schuil, maar dan toch vooral de middenklasse van de stad. Twee dagen eerder werd de stad ingenomen door meer dan honderd muziek- en dansgroepen uit de verschillende Andesdorpen, ter gelegenheid vande Jallupacha (regentijd)- en Anata (vreugdefeest)-vieringen.

2. Dat de mensen van Oruro tegelijk de Andestradities en hun christenzijn in ere houden is onmiskenbaar. Als ik door het venster kijk van mijn kamer, zie ik op de ene heuvel een trap die leidt naar een rotsblok in de vorm van een condor, waaraan plengoffers worden gebracht. Hetzelfde gebeurt op andere plaatsen aan de slang, de pad, de hagedis en de mieren; zij maken deel uit van de ontstaansmitologie van de stad. Maar op de heuvel ernaast wordt een beeld gebouwd van de Virgen de Socavon (de Maagd van de Mijnschacht), dat groter zal zijn dan het gekende Christusbeeld van Rio in Brazilië of de (grotere maar minder gekende) Cristo van Cochahamba. Het wordt een reusachtig beeld met binnenin een kapel, restaurant, winkel en museum.

3. Ja, voor wie sinds enkele jaren niet meer in Oruro was, moeten toch wel een aantal veranderingen opvallen. De stad wordt steeds groter op de heuvels, naar de vlakte toe en langs de toegangswegen. De vroeger uitpiekende kerken lijker kleiner geworden, gezien het gezelschap van bouwwerken van meerdere verdiepingen. In het centrum is men twee "wolkenkrabbers" van twintig verdiepingen aan het afwerken. Mensen uit de dorpjes nestelen zich tegelijk ook in de stad. Ze investeren in het kopen van gronden en bouwen van huisjes. Het aantal auto´s stijgt zienderogen. De bewoners van de grensstreek, - die niet alleen leven van het kweken van lama's, aardappeken en quinua, - maken zich meester van de binnenstad. Jaren geleden gaf ik een interview aan Walter Lootens dat als titel meekreeg: "De Andesvolkeren veroveren de steden". Dat lijkt zich nu te voltrekken. Walter trok trouwens zopas opnieuw door Bolivia om de gevolgen van het aan gang zijnde veranderingsproces op te snuiven.

4. En toch. Wat gaat er achter die maskers schuil? Wat speelt er zich af achter die hoge pronkerige voorgevels? Over wie gaat het en op basis van wat? Waarom is dan toch de jongste tijd blijkbaar een groeiend protest tegen het beleid van president Evo Morales? Het zou ons te ver leiden de oorzaken en gevolgen van dit complexe proces te ontrafelen. We zouden het moeten hebben over socio-economische herverdeling; racisme; corruptie; interne politieke verdeeldheid; de invloed van enerzijds de pers en anderzijds devolksorganisaties; de schaarste en prijs van voedingswaren; de prijs van petroleum, gas en minerales; de transformatie van vroegere politieke medestanders in concurrerende alternatieven voor de toekomst; regionale verschillen en autonomie; religieuze tegenstellingen en protagonisme; internationale politiek; gebrek aan politieke en profesionele vorming; etnische identificatie; gebrek aan duurzaamheid; en zoveel meer...
Vanuit het dagdagelijkse leven wil ik toch een paar onvermijdelijke aspecten van het veranderingsproces vermelden. Wie meer participatie nastreeft, wordt onvermijdelijk geconfronteerd met meer kritiek, onhaalbare voorstellen en eisen tot meebeslissing. En ook: lotsverbetering in de hand werken, leidt niet noodzakelijk tot meer tevredenheid. Eenmaal het proces op gang gekomen, blijken behoeften en noden rapper te groeien dan de antwoorden die men geeft, en dus stijgt de ontevredenheid.
Zopas werden de lonen met 10% opgetrokken en het minimumloon zelfs met 20%. Zien nu hoe men na Carnaval daarop zal reageren, temidden het aanhoudende protest tegen prijsstijgingen, vooral dan van het vervoer. Aan de prijs van de brandstoffen werd uiteindelijk niet geraakt.
Het veranderingsproces zelf loopt geen gevaar. Iedereen besft wel dat het lot van het land vooral in handen is van de rurale gemeenschappen. Dat zij het land kunnen lamleggen zolang zij dat zelf willen, door met honderdduizenden stenen de wegen onbruikbaar te maken, hebben ze vroeger reeds bewezen. Maar dat is nu niet aan de orde.

Het veranderingsproces draait stilaan uit op een ontmaskeringsproces. Wie wil en kan zich echt ten dienste stellen van het volk? Hoe sterk staan zij?

Gilberto Pauwels
Oruro Bolivia.