Friday, December 21, 2007

CEPA: twaalf jaar 10/12/07

Amig@s nuestr@s,

Gisteren hebben we de twaalfde verjaardag gevierd van CEPA (Centrum voor Ecologie en Andesvolkeren). Op hetzelfde moment was een paar kilometer verder de Grondwetgevende Vergadering bijeen. Hun bijeenkomst duurde langer dan ons feestje. Na 16 uur vergaderen heeft men deze morgen, na wat wijzegingen en aanvullingen, alle artikels van de nieuwe Grondwet goedgekeurd.

1. Daarmee is het proces niet ten einde. De tekst, die meer dan 400 artikels telt, zal binnenkort in een referendum ter goedkeuring aan de bevolking worden voorgelegd. Tijdens deze laatste vergadering van de Asamblea Constituyente, die uiteindelijk in Oruro is doorgegaan, waren 166 van de 255 leden bijeen. Twee middelgrote politieke fracties lieten verstek gaan (Podemos en de MNR), terwijl de meerderheidspartij - de MAS van president Evo Morales -samen met negen kleine politieke groeperingen voor de nodige aanwezigen en stemmen zorgden. Er waren vertegenwoordigers van alle departementen present. Blijft echter de vraag hoe de oppositie, onder de leiding van Santa Cruz, en hoe Sucre daarop zullen reageren.

2. Toen alles reeds was vastgelegd, werden er op het allerlaatste moment nog twee wijzigingen aangebracht. La Paz en Sucre raakten het onderling eens om in de Grondwet dan toch uitdrukkelijk te vermelden dat Sucre de hoofdstad is van het land, zonder dat dit betekent dat de machten van La Paz naar Sucre zullen moeten overgebracht worden. Dit zal zeker het protest in Sucre temperen.
Een tweede wijziging is dat er aan de misdaden die bestempeld worden als "landsverraad" een punt werd toegevoegd. Wie de eenheid van het land in gevaar brengt, zal als landsverrader tot de allerzwaarste straffen veroordeeld worden. Daarmee wil men de afscheidingsbewegingen in het Oosten een halt toeroepen.

3. Eigenlijk had de MAS-partij twee mogelijke wegen voor ogen:
- Men wou proberen een Grondwet te laten goedkeuren door de voltallige Asamblea en was daarbij bereid tot verregaande wijzigingen aan hun oorspronkelijk project. De onderliggende gedachte was dat deze goedkeuring geen eindpunt zou zijn, maar het begin van een proces waarbij men daarna door opeenvolgende partiële wijzingingen toch de voorziene herstucturering van het land zou kunnen verwezenlijken. De oppositie heeft die kans tot herwerking van de tekst niet aangegrepen en heeft alles of niks gespeeld. Men dacht de Asamblea te kunnen doen mislukken.
- Uiteindelijk is het de tweede weg geworden. De MAS deed alle mogelijke toegevingen aan de kleine politieke groeperingen om zo aan voldoende stemmen te komen om de Grondwet zonder de aanwezigheid van de oppositie te kunnen goedkeuren. Daarbij probeerde men alles zo wettelijk mogelijk te laten verlopen, maar moest toch een paar noodoplossingen verzinnen. Voor de goedkeuring "in het groot" was er, gezien het volksprotest in Sucre, geen tijd om (zoals wettelijk voorzien) de volledige tekst voor te lezen. En de goedkeuring "in detail" ging zelfs niet meer in Sucre door, maar in Oruro, onder de bescherming niet allen van leger en politie, maar ook van mijnwerkers, campesinos en andere sociale organisaties. Dus zal er nu, in de volgende dagen, vooral gestreden worden rond de vraag of alles wel voldoende legaal en legitiem gebeurd is en of men het tot een referendum wil laten komen.

4. Tussendoor heeft president Morales een wetsvoostel ingediend waarbij hijzelf, de vice-president en de gouverneurs (prefectos) van de negen departamenten zich onderwerpen aan eens vertrouwensreferendum. Het volk krijgt de gelegenheid hen naar huis te sturen.
Daarmee wil Evo bewijzen hoe democratisch hij wel is en zich meteen eventueel ontdoen van een paar lastige regionale bestuurders, Maar misschien komt men daar wel niet toe, want als men vlug tot een referendum over de Grondwet komt en deze wordt goedgekeurd, dan zal men kort daarop toch algemene nieuwe verkiezingen uitschrijven op basis van de nieuwe wetgeving.

5. Terwijl er gisterenavond belangrijke beslissingen werden genomen voor het nieuwe Bolivia, waren we in CEPA (reeds) feest aan het vieren. Twaalf jaren geleden droomden wij ervan dat het tot fundamentele veranderingen kon komen, waarbij de Andesvolkeren en hun visie op de natuurlijke rijkdommen een belangrijke rol zouden spelen. Dat het zo vlug zou gaan, konden we toen niet vermoeden.

6. We waren bijeen met een zestigtal mensen: medewerkers, vrijwilligers, leden van allelei organisties en instellingen waar we mee samenwerken. Ook de ex-minister van mijnbouw was van de partij. Don Vicente werd in de bloemekes gezet omwille van zijn boomplantingen in Chuzekery en de boeren van Challapata voor hun verdediging van hun waterbekken tegen de dreiging met vervuiling. Het middelbare school van Iruma kreeg een premie voor een gezamenlijk studie over hun dorp.

7. Een merkwaardig detail wil ik toch niet onvermeld laten. Terwijl ik in Cochabamba op retraite was, kreeg ik van Alicia een berichtje: "We vinden geen priester voor de Eucaristieviering en dus hebben we beslist de "misa" te vervangen door een "mesa" (een brandoffer voor Moeder Aarde), onder de leding van de kosmische priester Eliseo (een Aymara-antropoloog)." En zo geschiedde. Een van de grootste recente religieuze veranderingen is dat de eertijds clandestiene (want vervolgde) riten van de Andesvolkeren nu in de openbaarheid zijn gekomen, vooral binnen de volksorganisaties. Het is een feit dat zij bij hun religieuze beleving zowel op de priester of dominee als op "specialisten" uit hun eigen milieu beroep doen. Dergelijke situaties komen in de kerkgeschiedenis voortdurend voor. Toch vrees ik dat deze (culturele en cultuele) complementariteit van bedieningen de kerkleiding heel wat zorgen zal blijven baren. Men had en heeft het immers al zo moeilijk met de op politieke en sociale veranderingen gerichte theologie van de bevrijding.

Ik wens jullie allen nu reeds een diepgaande opgang naar het Kerstfeest en het jaareinde toe. Einde goed, alles goed. Een hernieuwd begin.

Gilberto Pauwels - Oruro

Grondwet 02/12/07

Dag elkeen,

Bolivia heeft een nieuwe grondwet. Bijna alle aanwezigen keurden haar goed "in het groot". Nu moet zij nog artikel na artikel nagezien en goedgekeurd worden. Dat moet klaar zijn ten laatste op 14 december. Als men over bepaalde punten geen akkoord bereikt (zoals bevoorbeeld de staatsstructuur of het grondbeleid), dan zal die kwestie via een referendum aan de bevolking voorgelegd worden. Op basis van de uitslag van het referendum komt opnieuw een herziening en pas dan zal de definitieve wet via een tweede referendum ter goedkeuring aan het volk worden voorgelegd.

1. Op het eerste gezicht is er dus geen vuiltje aan de lucht. Maar... bij de goedkeuring van de wet was het grootste deel van de oppositie (vooral dan de politieke groepering Podemos) niet aanwezig. De stemming gebeurde in een militair domein, want vorige pogingen tot bijeenkomen werden door volksprotest verhinderd.De goedkeuring gebeurde echter zonder de wettekst voor te lezen, want daar had men de tijd niet voor, buiten duurde de volksoproer voort. Er vielen daarbij zelfs drie doden en een hondertal gekwetsten.

2. Hoe moet het nu verder? De oppositie stelt de wettelijkheid van de goedkeuring in vraag. Het Congres in la Paz - weer in afwezigheid van de oppositie - heeft toelating gegeven aan de leiding van de Grondwetgevende Vergadering om de herziening per artikel elders voort te zetten. Vandaag wordt beslist waar en wanneer. La Paz, Cochabamba, Oruro?

Waarom verzet Sucre zich tegen de stemming? Omdat Sucre ten volle hoofstad wil worden van het land (terwijl nu in feite het grootste deel van het bestuur van het land in la Paz gebeurt). Sucre heeft daarbij de steun van de oosterlijke departementen, die meer autonomie eisen en niet aanvaarden dat een deel van de inkomsten van het gas aan hun neus voorbij gaat om de 60+ers, een minimum-inkomen de bezorgen (zo'n 300 euro per jaar). Bivendien is niet iedereen is akkoord dat de president voor onbeperkte tijd herkiesbaar zou worden. Ook elders waren er stakingen, betogingen en gewelddaden, voor en tegen.

3. De oppositie en met haar een aantal belangengroepen, willen al het mogelijke doen om de Wetgevende Vergadering te doen mislukken. Dit heeft heel wat oorzaken en gevolgen. Een greep uit verschillende lezingen van de feiten:
- De pers, op nationaal en dus ook internationaal vlak (die grotendeels door de oppositie gecontroleerd wordt), probeert een zo negatief mogelijk beeld van Eva en zijn regering naar voren te brengen: de afhankelijkheid van Chávez van Venezuela; de gewelddadige repressie (In feite werd de politie weggeroepen uit Sucre, om te vermijden dat het als antwoord op provocaties of bescherming van openbare gebouwen tot meer geweld zou komen; hun hoofdkwartier werd afgebrand); het te autochtone karakter van de nieuwe grondwet (werk van 21 commisies); het gebrek aan flexibiliteit ten aanzien van de oppositie en regionale eisen...
- Evo heeft de volksteun. Volgens de jongste peiling behoudt hij 52% goedkeuring van zijn beleid in de urbane centrale as van het land (23 in Santa Cruz, 50 in Cochabamba, 72 in La Paz en 82 in El Alto). In rurale gebieden is de aanhang heel hoog. De curve van de vicepresident Álvaro García Linera in de centrale as is gelijklopend.
- We zouden ons maar best geen illusies maken. Zowel in het Noorden als hier ten lande zijn er invloedrijke belangengroepen die maar al te graag zouden willen dat het Proyecto Evo mislukt. Enerzijds wil men de controle over de enorme natuurlijke rijkdommen niet verliezen (Hier hebben we alleen maar een vermoeden over wat we hebben en waar het zich bevindt.
In het Noorden weet men dat wel en heeft men de middelen om die te ontginnen). En anderzijds, al heeft men weinig te vrezen van het zwakke en arme Bolivia, heeft dit politieke en socio-culturale proces zo'n enorme simbolische voorbeeldsfunctie binnen het continent, dat ja, het toch maar best onder controle gehouden wordt. Die groepen zijn zo machtig dat zij tot wat dat ook in staat zijn om hun doel te bereiken. De vraag is alleen tot hoever zij bereid zijn te gaan. Een waakzame wereldopinie is daarbij van groot belang.
- Maar de huidige regering heeft ook haar zwakke plekken. Teveel mensen, ook onder de leden van de Grondwetgevende Vergadering, zijn nieuw in het politieke beleid; ze hebben niet de nodige voorbereiding of zijn niet altijd aangesteld op basis van bekwaamheid voor hun functie. Er wordt leergeld betaald. Maar dat wil toch ook zeggen dat er geleerd wordt door mensen die er vroeger nooit de kans toe kregen, iets dan niet meer ongedaan kan gemaakt worden.
- Regeringen op basis van sociale organisaties is niet gemakkelijk. Je kunt wel op sociale steun rekenen, maar er hangt een prijskaartje aan vast. Iedere sector heeft zijn belangen, zijn verwachtingen en eisen, zijn mensen, die mee in het beleid willen betrokken worden. En als daar geen rekening mee wordt gehouden, dan kunnen ze wel eens "hun karre keren". Hoe is het anders te verklaren dat mijncooperaties massaal naar Sucre dreigen te trekken, om daar de eis tot hoofdstad-zijn kracht bij te zetten? De volksorganisaties zelf kunnen wel eens het regeren of het ontwerpen van een nieuw Bolivia bemoeilijken, wanneer ze hun eigen interesses vooropstellen.

4. Bij dit alles is het in Oruro opvallend rustig gebleven, al valt er elke dag wel iets te beleven.
- Vorige week kwam Koen De Munter (Universiteit van Gent) zijn door CEPA uitgegeven boek over interculturaliteit voorstellen. We begingen een reuze-blunder: op hetzelfde moment werd de voetbalmatch Venezuela-Bolivia rechtstreeks op TV uitgezonden. Toch waren er meer dan 80 mensen aanwezig. Een fundamenteel tema.
- Eergisteren organiseerde het Ministerie voor Planning een werkvergadering met de gezagsdragers van de vier suyus van het departement: de Suras, Carangas, Jaqisa (Quillacas) en de Urus. Ik gaf een uiteenzetting over de etnische wordingsgeschiedenis van Oruro en over de basisprincipes van het "Suma Qamaña - Vivir Bien - Goed Leven", hun interpretatie van "ontwikkeling". Het dekoloniseringsproces komt in een creatieve faze van (re)constructie.
- Enkele weken geleden kwamen de autotiteiten van de Suras (Soras) naar CEPA met een voorstel: "Nu de Wet over de Rechten van de Autochtone Volkeren is goedkeurd, komt een
rapporteur van de UNO naar Bolivia om te zien hoe het gesteld is met onze rechten. Hij zal een paar plaatsen in Bolivia bezoeken en we willen hem uitnodigen naar Oruro om de vervuiling van ons territorium door stad, industrie en mijnen aan te klagen. Kunnen jullie ons helpen aan informatie?"
Al wat we hebben stelden we ter beschikking en... het lukte. Gisteren was het zover, de bekende mexicaanse antropoloog Rodolfo Stavenhagen kwam als Speciale Rapporteur (Relator Especial) op inspectie. Hij bezocht verscheidene mijncentra en de afwateringsinstallatie van de stad. Alleen bij de goudmijn Inti Raymi werd de bijeenkomst geboycot en dus gaat de vergadering met de geaffecteerde rurale gemeenschappen vandaag door in de prefectuur.
- Morgen hebben we een werkvergadering met de journalisten van Oruro, van 7 uur tot 9.30... 's morgens, over "Berichtgeving en Milieuzorg". De cooperant van Broederlijk Delen, Cesar Padilla, zal het hebben over het recht op raadpleging van de autochtone bevolking, eer men ontginningswerken plant of begint in hun territorium.
Maar intussen zal de nationale problematiek niet stilvallen. Voor volgende week heeft de oppostie een nationale hongerstaking gepland in het land, burgerlijke ongehoorzaamheid, internationale aanklachten tegen de regering van Evo Morales, en tal van andere activiteiten die wel eens tot geweldadigheid zouden kunnen leiden. De bisschoppen roepen er toe op te bidden voor vrede in het land. Vrede - zo hopen wij - als vrucht van rechtvaardigheid. Ik herinner me nog wat velen jaren geleden op de muren van de katedraal stond geschilderd: "Vrede is geen toevallig gevonden ding, het is de vrucht van gelijkheid onder de mensen."

Gilberto Pauwels - Oruro

Herschikkingen 29/10/07

Amigos,

Ik heb het telkens weer uitsgesteld om nog maar eens een Krabbel sturen omdat het er voortdurend naar uitzag dat er een doorbraak kwam in de constructie van het nieuwe Bolivia. Het heeft nog niet mogen zijn, dus toch maar een tussendoorverslagje.

1. De Grondwetgevende Vergadering komt niet op dreef. Sucre, waar nu alleen de rechterlijke macht gehuisvest is, wil ten volle hoofdstad worden. La Paz (gesteund door de regering), wil de wetgevende en uitvoerende macht niet afstaan. Om toch maar tot een oplossing te komen, werd een vierde macht in het leven geroepen: de verkiezingsmacht, die dan aan Sucre zou worden toevertrouwd. En ze krijgen er een internationale luchthaven en een goeie verbindingsweg bovenop. Maar Sucrte houdt voet bij stuk. Ze willen hooguit aanvaarden dat de verhuis, de terugkeer, een geleidelijk proces zou zijn. De oppositie is er in geslaagd dit probleem op te peppen tot een welles-of-nietes voor een nieuwe grondwet. Eens te meer wordt beweerd dat de volgende week hieromtrent beslissend zal zijn:
a. Ofwel komt men tot een vergelijk en kan binnen enkele weken een nieuwe Constitución voor Bolivia ter goedkeuring worden voorgelegd.
b. Ofwel probeert men het proces te forceren met een samengeklitte meerderheid en zet men de Asamblea verder op een andere plaats, aangezien Sucre geen garanties biedt. De eerste kandidaat daarvoor is... Oruro!
c. Ofwel wordt het allemaal niks, en zal men ooit eens opnieuw moeten beginnen, met andere deelnemers, na nieuwe verkiezingen.
Naar Boliviaanse gewoonte, maakt de eerste optie wellicht de meeste kans, maar dan wel op het allerlaatste nippertje.

2. Het tweede grote probleem is dichter bij een oplossing. De regering van Evo Morales diende een wetsvoorstel in waarbij alle Bolivianen boven de 60 jaar een jaarlijkse rente, "Dignidad: Waardigheid" genoemd, van zo'n 250 euro zullen ontvangen (of de helft daarvan voor wie reeds een pensioen ontvangt).
Die toelage zou betaald worden met de inkomsten van de gasverkoop, maar dan wel met een deel van de fondsen die aanvankelijk aan de prefecturen, gemeentes en universiteiten waren toegezegd. Protest alom dus. Uiteindelijk is met tot een akkoord gekomen waarbij vrijwel alleen de prefecturen worden afgeroomd. Zes onder hen (waaronder Santa Cruz) blijven protesteren; drie (waaronder Oruro) zijn in handen van de MAS-partij. De maatregel heeft een brede volkssteun. Het geld komt immers rechstreeks in handen van de mensen terecht. Dat de herverdeling van 's lands rijkdom via een nationale maatregel zal gebeuren en niet door lokale (meestal oppositie)besturen, is uiteraard een politieke zet. Dat daarmee de koopkracht van de volksmassa wordt verhoogd, kan meteen de economie aanzwengelen, niet voor luxeproducten, maar voor basisgoederen en -diensten.
Met dit alles blijft de regering haar populariteit behouden, ook al proberen haar tegenstanders naar buiten toe een ander beeld voor te houden. Vandaag meldt de krant "La Razón" dat 62% van de bevolking de regeringspolitiek van Evo Morales goedkeurt. Die is nooit lager geweest dan 57% of hoger dan 66%, gemeten in de vier grootste steden van het land. Op het platteland is de steun ongetwijfeld hoger.

3. Op lokaal hebben we drukke weken achter de rug. De mooiste ervaringen voor CEPA waren toch wel de werkvergaderingen ("mesas de trabajo") rond mijnbouw en milieu. Dank zij het geduldige werk van Emilio, Angela en Silvana, zijn wij er voor het eerst in geslaagd georganiseerde rurale gemeenschappen (30), verscheidene mijnbedrijven (multinationale en staatsbedrijven) en de regeringsleiders (prefectuur en ministers) rond de tafel(s) te krijgen om oplossingen af te spreken voor de milieuproblematiek. Het ging daarbij niet alleen om het waterbekken van de Desaguadero-rivier (de mijn Inti Raymi), maar ook over het Uru Uru-meer (het mijn- en afvalwater rond de stad) en vooral over het Poopó-meer (de mijnen van Huauni,
Poopó en Antequera). De viceminister voor milieu en zijn medewerkers namen gedurende twee dagen actief deel aan de besprekingen met meer dan honderd deelnemers. Er werden 48 min of meer concrete afspraken gemaakt. Nu komt het er op aan de landbouwers en veetelers te steunen in hun eis dat die daadwerkelijk worden nageleefd.

4. En zo valt er elke dag wel iets te beleven. Gisteren trok voor de achtste keer de Universitaire Folkloristische Stoet door de straten, bestaande uit een vijftigtal muziek- en dansgroepen, net zoals op Carnaval, maar het ging er wel nog chaotischer aan toe. Waar die jongeren nu mee uitpakten - kleren, klanken en kleuren, de wiphala-vlag! - , werd amper 40 jaar geleden als Indiaans-minderwaardig bestempeld. Cultuur is de politiek voorafgegaan. De meeste studenten in Oruro zijn trouwens uit campo- of mijndorpen afkomstig.

5. Vandaag, op zondagmiddag, ben ik naar Chuzekery getrokken. In dit randgebied van de stad waren er 25 jongeren bomen aan het planten. Onze bedoeling is daar een groene vlek te laten groeien, in contrast met de al te vele en al te grote grauwe vlekken van vervuiling in en rond de stad. En het "ons" bedoel ik dan: het vormingscentrum aldaar van CEPA; de Stichting voor een Cultureel-ecologisch Park "Chuzekery" en (onder de leiding van Edgard Francken) de Stichting tegen de Kanker in Oruro.

6. Daarnet, een paar uurtjes geleden, zaten we nog samen: een paar mensen van CEPA, de mensen van de milieudienst van de prefectuur en Luis Alberto Aguilar, de prefect. Uiteraard kwamen de "mesas de trabajo" ter sprake en de taken die daaruit voortvloeien. We maakten nog maar eens duidelijk waar het ons als CEPA uiteindelijk om te doen is: het versterken van de volksorganisties opdat zij hun eigen rechten zouden verdedigen en het versterken van de betrokkenheid van de staat bij milieuproblemen. Dat de aanmaak van zwavelzuur in de ouderwetse fabriek SAMCO in volle bebouwde kom, vorige week definitief werd stilgelegd en dat de goudmijn Inti Raymi een vermaning kreeg, omdat zij een dijkscheur in hun zoutwaterbekken verborgen hielden, wijst er toch wel op dat de huidige gezagsdragers de milieuproblematiek serieus begint te nemen. Het is trouwens over dit tema dat president Evo Morales in de UNO een toespraak hield en de Verklaring over de Rechten van de Inheemse Volkeren die er onlangs werd goedgekeurd, vormt een stevige basis voor het ecologisch bewustzijn van de Andesvolkeren.

Met een lente-groet vanop de hoogvlakte van Oruro,

Gilberto Pauwels