Een omwenteling.

Dag Allen,

Het Kerstfeest heeft in de Andes zijn evenknie in het gedachtengoed van de Pachakuti, een omwenteling die een andere wereld mogelijk maakt. Alle macht gaat immers naar een pasgeboren kindje, dat van de moederschoot gedropt werd in een voederbak in het hoekske van een stal. Overgeplaatst naar het Altiplano betekent dit: ergens binnen een omheining voor de dieren, onder de sterrenhemel, op de grond, gewikkeld in een awayu (schouderdoek voor het dragen van lasten of kinderen). Of nee, toch niet. Voor een migrant, die zijn voorouderlijke gemeenschap komt bezoeken, zou er altijd wel plaats zijn in een lemen huisje van het dorp, onder een dak van stro en cactushout. Maar ook zo wordt het zwaartepunt van de macht verlegd. In de Andesdorpen is Kerstdag het feest voor de kinderen en de aanloop tot de machtswisseling van de gezagsdragers (jilaqata) in de gemeenschappen (ayllu), op Nieuwjaarsdag.

1. Intussen vindt het veranderingsproces in Bolivia, traag maar onstuitbaar, zijn weg. Op 25 januari wordt de nieuwe grondwet ter goedkeuring aan de bevolking voorgelegd. Een deel van de oppositie, die het nee-stemmen promoot, tracht zoveel mogelijk de pers en de kerk voor haar kar te spannen. De stategie van de media is bekend: uitvergroten of doodzwijgen, naargelang iets al dan niet in hun kraam past, tegen of voor. De kerkleiding eist - terecht - het recht op maatschappijkritisch te zijn, maar laat zich daarbij al te gemakkelijk door de tegenstanders van het veranderingsproces gebruiken. Wat bisschoppen zeggen of doen, wordt vlug koren op de molen van allen die, zoals de kerk zelf, vrezen in het nieuwe Bolivia voorrechten te verliezen. De basiskerk pruttelt tegen en steunt de "omwenteling". Die wordt immers meegedragen door zoveel initiatieven en mensen die sinds lang vanuit de kerk ijveren voor gerechtigheid, participatie en gelijkheid, tegen uitsluiting en racisme. Wie in de stal was, keert niet terug naar het paleis van Herodes, zegt men.

2. Even moeizaam verloopt de "omwenteling" binnen de mijnsector. De ontginning van grondstoffen heeft in de loopt van de geschiedenis van de Andes reeds miljoenen mensenlevens geëist, aan stoflong en kwikvergiftiging vooral. Het hoorde er nu eenmaal bij, tot voor kort, dat mijnwerkers amper veertig jaar werden. Dit "sterven om te produceren" ombuigen tot "produceren om te leven", eist fundamentele veranderingen op het vlak van economische verdeling, milieuzorg en respect voor socio-culturele rechten. Hogere grondstoffenprijzen boden kansen, die echter grotendeels onbenut bleven. De extra-winsten werden door multinationale ondernemingen afgeroomd, en nu het weer minder goed gaat dreigt men met sluitingen, werkloosheid en verwaarlozing van milieumaatregelen. Samen met PIEB (sociaal onderzoeksprograma), hebben we als CEPA voor 2009 zes onderzoekenprojecten in de startblokken geplaatst, rond volksgezondheid, milieuvriendelijker tecnologie en sociale en milieurechtvaardigheid. Hopelijk blijft er wat ruimte om de resultaten in praktijk te brengen.

3. Naar het jaareinde toe zijn het drukke dagen voor sociale organisaties. Ook CEPA (Centrum voor Ecologie en Andesvolkeren) - dat op 8 december zijn dertiende verjaardag vierde - kon daar niet aan ontsnappen. Tal van programma's en acties moesten worden afgerond. Het moment was gekomen om te evalueren en verslagen op te maken en liefst wilden we niet te lang wachten om eens over het muurke te kijken naar wat 2009 ons kan brengen. Twee dagen deden we er over. Dit jaar hadden we vooral aandacht voor de tientallen organisaties, verenigingen, instellingen, overheidsdiensten en netwerken waarvan we deel uitmaken of overeenkomsten mee hebben. We kwamen tot de vaststelling dat we eigenlijk niks meer op eigen houtje doen of organiseren. Zelfs de bibiotheek participeert aan een socio-cultureel en een milieu-netwerk van documentatiecentra. Begin december organiseerden we een congres met meer den 120 deelnemers, afgevaardigden van een dertigtal jeugdorganisaties van Oruro die met het milieu begaan zijn. Ze kozen zich een eigen bestuur. Op die manier ontstond vroeger CORIDUP, een vereniging van tientallen rurale gemeeschappen die zich door de mijnbouw bedreigd voelen. Zij blijven onafgebroken, met de steun van CEPA, voor hun rechten opkomen. Hoe temidden dit alles als CEPA onze eigen identiteit bewaren is geen gemakkelijke opgave. Hoe heet dat ook weer? Voedstervader?

Ik wens jullie een Kersttijd toe die geurt naar Vrede-door-gerechtigheid, En een jaar 2009 met honger naar, en dus de smaak van gelijkwaardigheid, solidariteit en oprechtheid.

Fraternalmente,

Gilberto Pauwels
Oruro - Bolivia