Boliviaans smeedwerk

Dag allen,

"We moeten het ijzer smeden terwijl het heet is", zou president Eva zijn naaste medewerkers toevertrouwd hebben. Bij het vertrouwensreferendum kreeg Evo Morales de steun van maar liefst meer dan tweederden van de bevolking. Dus wil men nu ook zo rap mogelijk ook de nieuwe Grondwet ter goedkeuring aan de bevolking voorleggen.

1. De uitslag van het referendum was veel positiever voor de regering dan wat de cijfers, die op de avond van het referendum de wereld werden ingestuurd, aangaven. Naarmate de gegevens van de rurale gebieden doorkwamen, steeg het percentage van de ja-stemmen voor de president en zijn vice, op nationaal vlak, van 61 % tot meer den 67 %, terwijl dat van de prefecten, die niet van de regeringspartij zijn, afnam. In Santa Cruz daalde het percentage van prefect Costas tot 59 %, terwijl de ja-stemmen voor Evo als president in datzelfde departament zelfs, zoals nooit tevoren, naar 40% stegen.

2. De prefecten van La Paz en Cochabamba, departamenten die met Santa Cruz de ontwikkelingsas van het land vormen, werden door de bevolking naar huis gestuurd. Er zullen dus nieuwe verkiezingen komen en de kans is groot dat de MAS-partij van Evo daarbij de lokale regering overneemt. De andere prefecten werden in hun ambt bevestigd; alleen die van Potosí (van de MAS) overschreed - zoals Evo - de tweederden meerderheid(79%).

3. De situatie van de prefect van Oruro is nog onzeker. Alberto Luis Aguilar (MAS) kreeg amper iets meer dan 50 % ja-stemmen, terwijl Evo in Oruro (zoals in El Alto) 83 % haalde. Er wordt nog volop getwist over de interpretatie van de normen om te beslissen of hij dan niet mag aanblijven.
Wat is er gebeurd?
- Zoals overal kreeg de MAS veel meer steun op het platteland dan in de stad. De meeste massamedia voerden vanaf het begin een sistematische campagne tegen de regering, ook in Oruro, vooral tegen het lokale bestuur. De stedelingen nemen het niet dat de prefectuur - traditioneel hun machtscentrum - nu steeds vol loopt met mensen in poncho en pollera.
- De prefect maakte een radicale keuze voor de autochtone bevolking en hun organisaties. In zoverre zelfs dat hij niet alleen proyecten opzette VOOR de campo, maar ook de uitvoering van zijn ontwikkelingsbeleid liet gebeuren DOOR mensen van de rurale gemeenschappen. Het gaat daarbij meestal om jonge afgestudeerden, zonder veel ervaring, met als gevolg dat de verwachte resultaten soms uitbleven. (Als ik hen vroeg hoe ze het stelden op hun werk, kreeg ik meerdere keren als antwoord: "We leren veel bij").
- Alberto Luis Aguilar is filosoof en antropoloog van vorming, met teoretische visies die niet aanvaard worden door de stedelingen en soms niet begrepen door de rurale bevolking.
De poltieke en technische aanpak liet te wensen over.
- De sociale conflicten met verscheidene doden worden hem in de schoenen geschoven.
(Na het conflict met de mijnwerkers van Huanuni in Caihuasi waarbij twee doden vielen enkele dagen voor het referendum, hebben nochtans daarna zowel mijnwerkers als campesinos de dirigenten afgestraft omdat ze op onverantwoordelijk wijze een gewelddadig conflict hadden veroorzaakt. Maar zoiets komt dan niet meer in het wereldnieuws).
- In de lokale MAS-partij bestaan twee strekkingen, die, in hun radikaalste vorm, zelfs hun steun aan de prefect ontzegden. De ene wil dat de partij socialistischer wordt en de andere wil een meer Indiaanse partij. Komt het dan toch tot verkiezingen voor een nieuwe prefect, dan zal de MAS (als er geen scheuringen komen), zeker winnen. Beiden strekkingen hebben hun kandidaten, maar nu is nog niet duidelijk wie de kandidaat zou leveren. Degelijke beslissing kan alleen Evo nemen.
- Vraag is of die interne spanning, die tegenstelling tussen socialisme en indigenisme, die zich nu in Oruro manifesteert, op de duur ook niet in de hele partij scherper zal worden. Voor het ogenblik is Evo - vakbondsleider van cocaboeren (Cochabamba) en van Aymara-oorsprong (Oruro)- de onbetwiste leider, die alles en iedereen samenhoudt. Luis Alberto echter is een mijnwerkerszoon van het Norte de Potosí, die toenadering vond tot de Andeswereld via zijn studies en sociaal werk in kerkverband.

4. Gisteren vergaderden de sociale organisaties met de regering in Cochabamba. Men wil hoe dan ook zo rap mogelijk tot een referendum komen over de Grondwet, desnoods via een decreet. Ook wil men verkiezingen uitschrijven voor departamentale raadsleden en subprefecten (en zo vanuit de rurale provincies de prefecten onder controle houden). Bovendien wil men de inkomsten van de gasverkoop breder verdelen (gemeenten, inheemse volkeren) en niet teruggeven wat de prefecten eisen.
Anderzijds kondigt de oppositie, via de regionale organisaties, vanaf morgen tal van radicale acties aan tegen de regering.....

Een paar dagen geleden waren we nog maar eens met een twintigtal mensen van CEPA (Centrum voor Ecologie en Andesvolkeren) bijeen om rond dit alles van gedachten te wisselen, onder de leiding van Felipe Coronado (universiteit) en David Lazo (Radio Pio XII). Intussen gaat uiteraard het geplande werk rond milieu en intercultureel samenleven verder. Daarover wellicht de volgende keer.

Willens nillens maakt al wat we doen en laten, deel uit van dit smeedwerk van een nieuw Bolivia. Het ijzer staat vuurrood; van alle kanten vallen er klappen, soms zelfs mokerslagen. En nu maar hopen dat daarbij zo weinig mogelijk mensen brandwonden oplopen.

Met hartelijke groeten,

Gilberto Pauwels
Oruro Bolivia

Koorddansen.

Amigos/os todas/os,

Zaterdagavond. Morgen is het zover. In gans Bolivia wordt een soort vertrouwensreferendum gehouden waarbij zowel president Evo Mirales en zijn vice, als acht van de negen prefecten, die aan het hoofd staan van een departament, hun beleid laten evalueren door de bevolking. Er zullen koppen vallen. Ook de president doet daarbij aan koorddansen, maar dan wel op een stevige, starkgespannen kabel, terwijl de meeste prefecten het moeten doen op een slappe koord, zelfs die van de MAS-partij.

1. Waar komt dit referendun vandaan?
Het is president Evo zelf die het enkele maanden geleden aanvroeg, toen hij ten aanzien van enkele prefecten wou bewijzen op een stevige volkssteun te kunnen rekenen. Het voorstel werd wettelijk goedgekeurd door de MAS-partij (volksvertegenwoordgers), maar in de senaat (PODEMOS- oppositie) werd het bevroren. Op een bepaald momnet dachten die laatsten Evo te kunnen strikken en keurden het wetsvoorstel onverwacht dan toch goed. Het feit dat daarna velen van de oppositie alsnog probeerden het referendum te verhinderen, laat zien dat Evo wel eens zijn slag zou kunnen thuishalen en versterkt uit de strijd kan komen. Hoeveel staatshoofden in de hele wereld zouden het zich kunnen veroorloven voor te stellen op te stappen als dat 53% van de bevolking dat vraagt(procent waarmee Morales de presidentsverkiezingen won)?

2. Waarom dan de jongste sociale onlusten?
Enkele dagen geleden vielen er bij het opruimen van een wegversperring door de politie twee doden en een reeks gewonden. Om hun eis voor een nieuwe pensioenswet kracht bij te zetten, hadden de mijnwerkers van Huanuni een blokkade georganiseerd op de weg tussen Oruro en Cochabamba en dreigden daarbij met dinamiet een brug op te blazen. De politie kwam tussen. Hoe de slachtsoffers vielen, - iets wat de regering hoe dan ook wou vermijden - , zal eens te meer wellicht nooit uitgeklaard worden.
Andere organisaties en de onderwijzers voerden tal van acties met dezelfde eis. Gehandikapten eisen een jaarlijkse toelage (zoals schoolkinderen en ouderlingen toegewezen kregen). Regionale organisties eisen een hoger percentage op van de inkomsten voor gas en petroleum,...
Het lijkt wel een eigenaardig trekje van de Boliviaanse politiek (...openlijker dan elders). Als de regering bij verkiezingen ruste en stemmen nodig heeft, maken sociale groeperingen gebruik van dit "moment van kwetsbaarheid" om hun groepseisen naar voren te schuiven. Men verliest daarbij wel eens andere verderreikende gevolgen en de vraag of er wel betere alternatieven zijn, uit het oog.

3. Waar gaat het dan eigenlijk om?
Niet over de vraag of Bolivia als dan niet verder moet decentralizeren. Daar is iedereen het over eens. Het gaat er om te beslissen welke vorm van autonomie de verschillende regionen kunnen krijgen. Wordt het de viervoudige autonomie-structuur, zoals die in de nieuwe grondwet is voorzien (departement, regio, etnisch-culturele samenlevingen, gemeentes)? Of breekt de verregaande (neoliberale) departamentale autonomie (federalisering?) door, die men vanuit het Oosten van het land probeert af te dwingen?

4. Gaat het dan alleen maar om een Oost(laagland)-West(hoogland)-tegenstelling?
Bijlange niet. In alle departementen is de tegenstelling van de stad vs. rurale gebieden en marginale stadwijken aangescherpt. Mensen en groepen staan tegenover mekaar op basis van hun afkomst (etnisch) en/of levenswijze (cultureel). De tot nu toe dominante blanke samenleving ervaart dit als een bedreiging, terwijl de sinds eeuwen Indiaanse "excluidos" het als een kans op bevrijding aanvoelen.

5. Is dit een nieuw gegeven?
Helemaal niet. Het gaat om een vijf eeuwen oude conflict, sinds de Conquista. Maar vooral wat vijftig jaar geleden gebeurde, komt nu - bewust, maar vooral onbewust en opuitgesproken - bovendrijven. In 1952 kende Bolivia een Agrarisch Revolutie. De Indiaanse gemeeschappen kregen meer inspraak (dankzij algemeen stemrecht en onderwijs); er kwam meer staatscontrole op de natuurlijke hulpbronnen (nationalisatie van de mijnen) en een hervorming van het grondbeleid (verdeling van de gronden onder de landarbeiders van de haciendas). Eigenlijk streeft de huidige regering diezelfde grote doelstellingen na. Onvermijdelijk stuit zoiets op tegenstand. Zoiets hoeft niet noodzakelijk tot geweld te leiden en de grote uitdaging is nu precies dit te verhinderen. Maar de herinneringen uit het verleden zijn nog niet vergeelt, de wonden niet geheeld.

6. Brengt het referendum daarvoor een oplossing?
Eigenlijk niet. Het gaat alleen maar om een krachtmeting. Het zal hooguit aan de ene of de andere kant wat gewicht in de schaal leggen en zo bepaalde tegenstellingen afzwakken of aanscherpen. Op basis van deze ecografie moeten we straks verder.
Welk samenlevingsmodel willen we? Dat is nu de centrale vraag, die een antwoord moet krijgen in....een volgende referendum. Als dit er komt. Dan zal de bevolking zich erover uitspreken of de door de Asamblea Constituyente voorgestelde grondwet rechtsgeldig wordt.

Maar zover zijn we nog niet.

Gilberto Pauwels