De pijn van Pachamama.

Amigos,

In 1997 schreef Walter Lotens een boek met als titel: "De pijn van Pachamama". Hij had het over verleden en toekomst, Andestradities en modernisering, en over Moeder Aarde. Hij tekende de krachtlijnen uit van wat nu in Bolivia aan de gang is, maar met voorzichtige vraagtekens rond de haalbaarheid van de toen stille revolutie. De jongste berichten over terreurorganisaties tonen aan dat haar tegenstanders inderdaad tot het ontoelaatbare in staat zijn om die ommkeer hoe dan ook te verhinderen. De echte strijd wordt echter gestreden in het dagdagelijkse leven van doodgewone mensen.

1. MAANDAG. Pachamama kreunt, ik heb het gezien. De ganse dag hebben we rondgezworven in het gebied tussen de tinmijn van Huanuni en het Poopó-meer. Het gore mijnwater bezoedelt het meer. Maar er is meer. De mijnafval vulde de rivierbedding en dus worden nu enorme vlaktes overdekt met vervuild en onvruchtbaar mijnzand. Met meer dan 500 omwonenden en hun dirigenten, vier burgemeesters (Huanuni, Poopó, Machacamarca en El Choro) en vertegenwoordigers van zes vice-ministeries bezochten we de pijnpunten. Pachamama komt meer dan ooit ter sprake. Voor CORIDUP (coordinatie-orgaan van 80 door mijnbouw bedreigde gemeenschappen) en voor Limbert, Clemente, Johny, Jaime en Norma van CEPA, die meehielpen deze massale inspectie te organiseren, staat het vast: we zetten door tot deze zone door de regering tot ecologisch noodgebied wordt uitgeroepen ("declaración de zona de emergencia ambiental"). Voorstellen tot concrete maatregelen om, op basis van deze verklaring, de contaminatie een halt toe te roepen, zijn reeds uitgewerkt.

2. DINSDAG. CEPA (het Centrum voor Ecologie en Andesvolkeren) wordt ingepalmd door kinderen. Nieuwsgierig kijken ze naar de grote zieke aardbol in de tuin, die op de Dag van de Aarde op de plaza stond, en door de voorbijgangers volgeplakt werd met boodschappen. De kinderen vertegenwoordigen de "ecologische patrouilles" van 14 scholen, controle-groepjes die respect voor planten en dieren inprenten en afval naar de vuinisbakken verwijzen. Bondgenoten van Pachamama.

3. WOENSDAG. Een dozijn mensen van CORIDUP trekken, samen met Clemente en Jaime van CEPA, naar La Paz om hangende kwesties op te volgen:
- Het uitroepen van de zona van Huanuni tot ecologisch noodgebied.
- Het aanslepende onderzoek naar de gevolgen van de goudexplotatie door het bedrijf Inti Raymi in het waterbekken van de Desaguadero-rivier.
- Het wetsvoorstel om het Poopó- en Uru Uru-meer uit te roepen tot natuurreservaat (zoals het Sajama-park).
- De organisatie van de tweede werkvergaderingen tussen de nationale en regionale regeringen, de mijnbedrijven en de rurale gemeenschappen over vervuiling en waterbeheer.
Ze komen thuis met hoopvolle perspectieven. Wordt vervolgd.

4. DONDERDAG. - Marcelo, Marco en Anaïs (Vlaamse vrijwilligster) organiseren, samen met studenten, een forum rond dekolonisering. Het gaat niet zozeer over de strijd tegen externe kolonialisten. dan wel over de onbewuste, koloniale mentale structuren in ieder van ons. Toen de slavernij werd afgeschaft, hadden heel wat ex-slaven het moeilijk om te leren leven als vrije mensen. Voor gelijkaardige uitdagingen staat nu de "kinderen van Pachamama" (titel van een video que Omer D'Hoe hier enkele jaren geleden opnam).
- De cursus over "politieke vorming" in CETHA Socamani voor partners van Broederlijk Delen, loopt ten einde. Een tiental mensen van en rond CEPA namen er aan deel. Nee, het ging niet om ideologische indoctrinatie, maar was een oefening in uitpluizende analyses over wat aan het gebeuren is en wat ons te doen staat.

5 VRIJDAG. Een mei. De Oblatenradio Pio XII in Siglo XX (Norte de Potosí) bestaat 50 jaar en dat wordt gevierd. Een radio die, omdat hij leerde te luisteren, zich meer dan eens heeft moeten bekeren, eerst tot mijnwerkers- en daarna tot campesino-radio. De omschakeling tot Andesradio (natuur en culturen) is aan de gang. Radio Pio trotseerde dictators en geweld om het woord te kunnen blijven geven aan volksorganisaties. De mijnwerkers trokken het spoor, maar uiteindelijk werd de Aymara Evo Morales (uit Carangas - Oruro, een streek waar de Oblaten ook reeds meer dan vijftig jaar werkzaam zijn), tot president van Bolivia verkozen. Tijdens de viering wordt deze geschiedenis opgeroepen, maar meteen blijkt ook wie nu wel stem en macht hebben. Er wordt blijkbaar een periode definitief afgesloten.
De stemlozen zijn nu Pachamama en de komende generaties die, hoe dan ook, ter plaatse met haar zullen willen blijven verder leven.

6. ZATERDAG. De regentijd is voorbij; aardappeloogst dus op het veld van CEPA in CHuzekery. Pachamama is mild geweest. Intussen zijn daar nu ook kralen gebouwd en lopen er lama´s en schapen rond.

President Evo Morales heeft, met een toespraak in de UNO, verkregen dat de Dag van de Aarde uitgeroepen wordt tot de Internationale Dag van Moeder Aarde, met al wat dit inhoudt aan dinamiek in visies, simboliek en ritueel handelen. Dit zou wel eens het begin kunnen zijn van een nieuwe periode van confrontatie en/of dialoog met de inheemse naties, een "tinku" (ontmoeting/ritueel gevecht/grenzen verleggen), waar de "originarios" zelf noch de staat, onderwijs noch kerken, op voorbereid zijn. Aan creativiteit zal het wel niet ontbreken, en ja, het zal altijd wel ergens iemand pijn doen.

Gilberto Pauwels
Oruro Bolivia