Koorddansen.

Amigos/os todas/os,

Zaterdagavond. Morgen is het zover. In gans Bolivia wordt een soort vertrouwensreferendum gehouden waarbij zowel president Evo Mirales en zijn vice, als acht van de negen prefecten, die aan het hoofd staan van een departament, hun beleid laten evalueren door de bevolking. Er zullen koppen vallen. Ook de president doet daarbij aan koorddansen, maar dan wel op een stevige, starkgespannen kabel, terwijl de meeste prefecten het moeten doen op een slappe koord, zelfs die van de MAS-partij.

1. Waar komt dit referendun vandaan?
Het is president Evo zelf die het enkele maanden geleden aanvroeg, toen hij ten aanzien van enkele prefecten wou bewijzen op een stevige volkssteun te kunnen rekenen. Het voorstel werd wettelijk goedgekeurd door de MAS-partij (volksvertegenwoordgers), maar in de senaat (PODEMOS- oppositie) werd het bevroren. Op een bepaald momnet dachten die laatsten Evo te kunnen strikken en keurden het wetsvoorstel onverwacht dan toch goed. Het feit dat daarna velen van de oppositie alsnog probeerden het referendum te verhinderen, laat zien dat Evo wel eens zijn slag zou kunnen thuishalen en versterkt uit de strijd kan komen. Hoeveel staatshoofden in de hele wereld zouden het zich kunnen veroorloven voor te stellen op te stappen als dat 53% van de bevolking dat vraagt(procent waarmee Morales de presidentsverkiezingen won)?

2. Waarom dan de jongste sociale onlusten?
Enkele dagen geleden vielen er bij het opruimen van een wegversperring door de politie twee doden en een reeks gewonden. Om hun eis voor een nieuwe pensioenswet kracht bij te zetten, hadden de mijnwerkers van Huanuni een blokkade georganiseerd op de weg tussen Oruro en Cochabamba en dreigden daarbij met dinamiet een brug op te blazen. De politie kwam tussen. Hoe de slachtsoffers vielen, - iets wat de regering hoe dan ook wou vermijden - , zal eens te meer wellicht nooit uitgeklaard worden.
Andere organisaties en de onderwijzers voerden tal van acties met dezelfde eis. Gehandikapten eisen een jaarlijkse toelage (zoals schoolkinderen en ouderlingen toegewezen kregen). Regionale organisties eisen een hoger percentage op van de inkomsten voor gas en petroleum,...
Het lijkt wel een eigenaardig trekje van de Boliviaanse politiek (...openlijker dan elders). Als de regering bij verkiezingen ruste en stemmen nodig heeft, maken sociale groeperingen gebruik van dit "moment van kwetsbaarheid" om hun groepseisen naar voren te schuiven. Men verliest daarbij wel eens andere verderreikende gevolgen en de vraag of er wel betere alternatieven zijn, uit het oog.

3. Waar gaat het dan eigenlijk om?
Niet over de vraag of Bolivia als dan niet verder moet decentralizeren. Daar is iedereen het over eens. Het gaat er om te beslissen welke vorm van autonomie de verschillende regionen kunnen krijgen. Wordt het de viervoudige autonomie-structuur, zoals die in de nieuwe grondwet is voorzien (departement, regio, etnisch-culturele samenlevingen, gemeentes)? Of breekt de verregaande (neoliberale) departamentale autonomie (federalisering?) door, die men vanuit het Oosten van het land probeert af te dwingen?

4. Gaat het dan alleen maar om een Oost(laagland)-West(hoogland)-tegenstelling?
Bijlange niet. In alle departementen is de tegenstelling van de stad vs. rurale gebieden en marginale stadwijken aangescherpt. Mensen en groepen staan tegenover mekaar op basis van hun afkomst (etnisch) en/of levenswijze (cultureel). De tot nu toe dominante blanke samenleving ervaart dit als een bedreiging, terwijl de sinds eeuwen Indiaanse "excluidos" het als een kans op bevrijding aanvoelen.

5. Is dit een nieuw gegeven?
Helemaal niet. Het gaat om een vijf eeuwen oude conflict, sinds de Conquista. Maar vooral wat vijftig jaar geleden gebeurde, komt nu - bewust, maar vooral onbewust en opuitgesproken - bovendrijven. In 1952 kende Bolivia een Agrarisch Revolutie. De Indiaanse gemeeschappen kregen meer inspraak (dankzij algemeen stemrecht en onderwijs); er kwam meer staatscontrole op de natuurlijke hulpbronnen (nationalisatie van de mijnen) en een hervorming van het grondbeleid (verdeling van de gronden onder de landarbeiders van de haciendas). Eigenlijk streeft de huidige regering diezelfde grote doelstellingen na. Onvermijdelijk stuit zoiets op tegenstand. Zoiets hoeft niet noodzakelijk tot geweld te leiden en de grote uitdaging is nu precies dit te verhinderen. Maar de herinneringen uit het verleden zijn nog niet vergeelt, de wonden niet geheeld.

6. Brengt het referendum daarvoor een oplossing?
Eigenlijk niet. Het gaat alleen maar om een krachtmeting. Het zal hooguit aan de ene of de andere kant wat gewicht in de schaal leggen en zo bepaalde tegenstellingen afzwakken of aanscherpen. Op basis van deze ecografie moeten we straks verder.
Welk samenlevingsmodel willen we? Dat is nu de centrale vraag, die een antwoord moet krijgen in....een volgende referendum. Als dit er komt. Dan zal de bevolking zich erover uitspreken of de door de Asamblea Constituyente voorgestelde grondwet rechtsgeldig wordt.

Maar zover zijn we nog niet.

Gilberto Pauwels