Nieuwe tijden.

Dag Allen,

“We zijn niet arm. We hebben een rijke cultuur en beschikken over onuitputtelijke natuurlijke rijkdommen. Alleen heeft men ons nooit laten regeren”. Dit antwoord gaf een Aymara-gezagsdrager, een paar dagen geleden, op een toespraak van de ambassadeur van de USA. Bolivia beleeft nieuwe tijden, waarin men liever spreekt over waardigheid en rechten dan wel over het schrijnend gebrek aan koopkracht en werkgelegenheid.

1. Vandaag (6 augustus) is het de nationale feestdag en de nieuwe grondwet is niet klaar. Er werd dus een nieuwe planning opgesteld, die voorziet in twee referendums, één om twistpunten te beslechten en een tweede over de goedkeuring van de definitieve tekst. Dit betekent dat men nog maanden werk voor de boeg heeft. Voor die verlenging heeft de MAS-partij van Evo Morales aan de oppositie heel wat toegevingen moeten doen, in zoverre zelfs dat de belangrijkste autochtone organisaties (CONAMAQ van het Altiplano en CIDOB van het tropisch gebied) hun onvoorwaardelijke steun in vraag stellen. Het ziet er naar uit dat de MAS stilaan in een soort centrumpositie ingesloten wordt, tussen een aanzwellende oppositie (vanuit de middenklasse) en een kritisch etnisch-cultureel front (zich groeperend in een Bloque Patriótico met o.a. Félix Cárdenas). De vraag is nu welk spel er in het middenveld zal kunnen gespeeld worden en waar er doelpunten zullen gemaakt worden. En ook: hoe zal men de spelregels doen naleven, terwijl men intussen andere normen (een nieuwe grondwet) voor de toekomst opstelt?

2. Over het document van de vijfde bijeenkomst van bisschoppen van Zuid- en Midden-Amerika in Aparecida (Braziíë) werd geen referendum of zoiets gehouden. Het Vaticaan heeft de tekst gewikt, gewogen, bijgeschaafd en vrijgegeven. Ik beperk me tot wat persoonlijke bedenkingen.

a. De publieke belangstelling was in vergelijking met vorige vergaderingen (Medellín, Puebla, Santa Domingo), eerder gering. Zowel op internationaal vlak als aan de basis, bleef het stillekes.

b. De te positieve visie van de paus op de Conquista en de te negatieve kijk van kardinaal Julio Terrazas op het ontvoogdingsproces in Bolivia, werden hier als een slechte start aangevoeld. Wel werden achteraf nuances aangebracht.

c. De meeste aandacht ging naar wat er met de bevrijdingstheologie zou gebeuren, de “optie voor de armen”, de methodiek “zien, oordelen, handelen” en met de kerkelijke basisgemeenschappen. Ze werden niet publiekelijk veroordeeld; hun vertegenwoordigers konden zelfs tot op zekere hoogte meewerken, maar jarenlange afwijzing van hogerhand maakte hen tot schietschijf voor traditionele machtsgroepen. De theologen waren in de verdediging gedrongen. Achteraf hadden ze het bijna alleen maar over wat ze uit de brand hebben kunnen redden. Hun interne vernieuwing is trouwens ook beperkt gebleven, zowel van inhoud als van personen.

d. De verdediging van ecologische en etno-culturele rechten is echter wel uitdrukkelijk aanwezig in het slotdocument, maar dan eerder als bijkomende taken. De vroegere analyses werden aangevuld; er werd geen nieuwe, integrale visie uitgewerkt, met de natuurlijke en culturele verscheidenheid als uitgangspunt.

d. Volgens de journaliste Barbara Fraser (Catholic News Service – www.catholic.org) krijgen degenen die vanuit de kerk opkomen voor het milieu “munitie aangereikt voor hun strijd”. Ze vermeldt daarbij de bisschoppen Erwin Krautler (Brazilië), Pedro Berreto (Peru) en Alvaro Ramazzini (Guatemala) en als organisatie… het “Centro de Ecología y Pueblos Andinos” (CEPA – Oruro). Dat is ons toch wel wat te veel eer aangedaan; er zijn vele andere kerkelijke organisaties die heel wat meer hebben bijgedragen in de strijd voor de milieugerechtigheid. Hoe dan ook, de thematiek is niet meer weg te denken uit samenleving en kerk.

e. Luidt de bijeenkomst van Aparecida een nieuw tijdsperk in? Er was ooit een tijd dat de kerk dacht bij de rijken te moeten aanleunen om de armen te kunnen helpen. Daarna kwam daar de “optie voor de armen” bij, met de bedoeling hen – die zelf steeds minder als “arm” willen bestempeld worden - te steunen in hun eigen dynamiek. Als we kijken naar wat nu gaande is, dat stellen we vast dat we afstevenen op op een kerk die zelf armer wordt, al komt dat niet naar voren als vaststelling en nog minder als optie van de bisschoppen. De vraag is nu als zij ook werkelijk de "kerk van de armen" zal (mogen of kunnen) worden.

f. Vrijdag werd door de lokale regering van Oruro (prefectuur), - toevallig in aanwezigheid van de ambassadeur van de USA, - een decoratie toegekend aan CEPA voor onze bijdrage aan de vooruitgang van het departament. Blijkbaar zijn de criteria veranderd. Dat de zorg voor het milieu en de doorbraak van de Andesvolkeren (traditioneel beschouwd als bedreiging en rem voor de ontwikkeling), als “progreso” worden bestempeld, is een bewijs te meer dat er nieuwe tijden aanbreken.

Vanuit een rusteloos feestend, maar ook wat verontrustend Bolivia,

Gilberto Pauwels